Instructies kunnen leerlingen ondersteunen bij beoordeling eigen leerproces

Instructies kunnen leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs helpen bij het beter monitoren en reguleren van hun eigen leerproces. Het gaat om taken waarbij een probleem opgelost moet worden. Met name het toepassen van de geleerde oplossingsprocedure en de inzet van feedback daarbij blijken de zelfbeoordeling van leerlingen accurater te maken.

Martine Baars (Erasmus Universiteit Rotterdam) deed hiernaar onderzoek en hoopt hierop te promoveren op 6 juni.

Om effectief zelf-gereguleerd te leren, moeten leerlingen in staat zijn om hun eigen leerproces te beoordelen. Op basis daarvan moeten ze het vervolg van het proces verder reguleren. Veel leerlingen hebben hier echter moeite mee. Baars onderzocht hoe leerlingen geholpen kunnen worden bij het beoordelen van het eigen leerproces (monitoring) tijdens het uitvoeren van probleem-oplostaken, zoals die vaak voorkomen in het wis- en natuurkundeonderwijs. Zij onderzocht onder meer of het positieve effect van ‘toepassingsstrategieën’ (zoals oefenproblemen) op monitoring, eerder gevonden op het gebied van tekstbegrip, ook geldt voor probleem-oplostaken. Uit de eerste studie van Baars bleek dat basisschoolleerlingen in staat zijn om de complexiteit van probleem-oplostaken te beoordelen. Ook kwam naar voren dat hoe meer moeite een probleem-oplostaak kostte, hoe lager de leerlingen hun begrip van de taak inschatten.

Inzet van toepassingsstrategieën helpt

Baars onderzocht ook wat het effect op monitoring is als leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs na het bestuderen van uitgewerkte voorbeelden van probleem-oplostaken zelf aan de slag gaan met een oefenprobleem. Baars: 'Dit helpt leerlingen om hun leerproces beter te monitoren. De overschatting in hun zelfbeoordeling is significant minder dan bij leerlingen die geen oefenproblemen kregen. In het voortgezet onderwijs bleek bovendien dat leerlingen hun verdere leerproces na oefenproblemen beter reguleren.' Ook het aanvullen van oplosstappen in een gedeeltelijk uitgewerkt voorbeeld bleek de monitoring van leerlingen in het voortgezet onderwijs te beïnvloeden. Ten opzichte van het bestuderen van een volledig uitgewerkt voorbeeld, leidde het aanvullen van een gedeeltelijk uitgewerkt voorbeeld tot een onderschatting in de zelfbeoordeling over toekomstige prestaties.

Antwoordmodellen

Tot slot onderzocht Baars het effect van zelfbeoordelingstraining en het gebruik van antwoordmodellen (feedback) in het voortgezet onderwijs. 'In tegenstelling tot eerder onderzoek, beoordeelden leerlingen die de zelfbeoordelingstraining kregen hun eigen leerproces net zo (in)accuraat als de leerlingen die deze training niet kregen. Echter, het gebruik van een antwoordmodel bij het beoordelen van het eigen leerproces verbeterde de accuratesse van de zelfbeoordeling significant.'

Relevantie voor de onderwijspraktijk

De onderzoeksresultaten laten zien dat toepassingsstrategieën en feedback (antwoordmodellen) leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs helpen bij het monitoren van hun eigen leerproces wanneer ze probleem-oplostaken leren. De resultaten van deze eerste studies op dit gebied zijn veelbelovend. Vervolgonderzoek zou verder moeten ontrafelen hoe leerlingen accuratere monitoring kunnen gebruiken om hun leerproces beter te reguleren. Wanneer dat lukt, zijn deze resultaten bruikbaar in de praktijk. 'De toepassingsstrategieën zijn namelijk goed te vertalen naar de onderwijspraktijk,' aldus Baars.

Achtergrondinformatie

Het promotieonderzoek ‘Instructional strategies for improving self-monitoring of learning to solve problems’ is gefinancierd door de Programmaraad voor het fundamenteel onderwijsonderzoek, een onderdeel van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO).

Meer informatie: Martine Baars, m.a.baars@gmail.com