Onderzoeksresultaten

Vanuit het speciaal basisonderwijs (sbo) kwamen enige tijd geleden signalen dat hun leerlingen de laatste jaren steeds later instromen, met als gevolg dat het voor het sbo moeilijker wordt om nog een positieve invloed op hun ontwikkeling te hebben. In dit onderzoek, dat deel uitmaakt van de landelijke Evaluatie Passend Onderwijs, zijn deze signalen onderzocht.

Een veilige omgeving en er-bij-horen in de klas vinden leerlingen in het basisonderwijs het allerbelangrijkste om zich op school thuis te voelen. Dan zijn ze gemotiveerd en kunnen ze goede prestaties behalen. Voor leerlingen in het voortgezet onderwijs zijn vriendschappen van groot belang voor hun motivatie, leerprestaties en kans op risicogedrag.

De implementatie van de beleidswijzigingen vraagt veel van het organisatievermogen van de mbo-instellingen maar lijkt succesvol te verlopen. Instellingen en opleidingen ervaren deels positieve ontwikkelingen, zoals een betere doorstroom naar mbo-2, een betere toeleiding naar de arbeidsmarkt van studenten zonder startkwalificatie en een beter inzicht in de studievoortgang van studenten. Deze ontwikkelingen zijn op dit moment echter (nog) niet één op één toe te schrijven aan de afzonderlijke (sub)maatregelen.

In Nederland zijn scholen en leraren niet goed voorbereid op het geven van onderwijs aan nieuwkomers, zo blijkt uit onder andere een advies van de Onderwijsraad. Daarom is in een studie van de Hogeschool Utrecht gekeken hoe Vlaanderen en Zweden het onderwijs aan deze kinderen organiseren. Vooral is onderzocht hoe zij de professionalisering van leraren hebben gerealiseerd. En of we daar in Nederland inspiratie uit kunnen halen.

Samenwerkingsverbanden voor passend onderwijs maken volop gebruik van de vrijheid om hun eigen bestuurlijke inrichting te kiezen en financiële middelen te verdelen. Het bestuurs-/directiemodel, raad-van-beheermodel en een toezichthoudende algemene ledenvergadering komen het meeste voor. Om dubbelrollen van besturen te beperken, worden aanpassingen gemaakt zonder afbreuk te doen aan hun eigenaarschap. De wettelijk verplichte medezeggenschap is overwegend goed geregeld, maar kan in de praktijk niet voor daadwerkelijke tegenmacht zorgen.

Sinds de invoering van passend onderwijs gaan kinderen met Downsyndroom niet vaker naar het speciaal onderwijs dan daarvoor. De kinderen die naar het regulier onderwijs gaan, verblijven daar nu iets langer. De mate van tevredenheid over het onderwijs is bij ouders na de invoering van passend onderwijs gelijk gebleven.

Passend onderwijs heeft voor de ondersteuning van leerlingen met een visuele beperking geen grote veranderingen gebracht. Voor leerlingen met een auditieve beperking of taalontwikkelingsstoornis lijken die er wel te zijn. Voor de invoering van passend onderwijs hadden scholen en ouders meer invloed op de invulling van de ondersteuning. Bij leerlingen met een ‘rugzakje’ kon destijds ook extra ondersteuning worden verkregen bij problematiek die niet direct met de auditieve of communicatieve beperking verband hield.

Scholen voor voortgezet speciaal onderwijs en voortgezet onderwijs zoeken steeds vaker naar samenwerkingsvormen. Het vaakst wordt gekozen voor scholen die expertise delen. Het samenwerkingsproces wordt gekenmerkt door kleine stappen, vormgeving van onderop en maatwerk. Opheffing van vso-locatie en integratie van vso en vo komt (nog) weinig voor.

Een landelijke norm voor basisondersteuning passend onderwijs is geen oplossing voor de onduidelijkheid die veel ouders ervaren. Ouders willen vooral weten wat voor hun kind op die school, in die klas, met die leraar mogelijk is. Dat de ondersteuningsplannen veel variatie in vorm, omvang en concreetheid vertonen, is geen probleem als de kinderen de ondersteuning krijgen die ze nodig hebben, en scholen en samenwerkingsverbanden goed communiceren met de ouders.

Excellente leerlingen die de keuze krijgen om in plaats van bepaalde lesuren zelfstandig te werken aan projecten die ze zelf hebben gekozen, scoren hogere cijfers op de middelbare school dan leerlingen die deze keus niet krijgen. Dit concludeert Ferry Haan in zijn onderzoek naar excellentiebeleid in het voortgezet onderwijs. Hij promoveert 6 juni aan de Universiteit van Amsterdam.

Het gebruik van digitale oefenprogramma’s in het basisonderwijs levert overwegend positieve resultaten op voor de leerprestaties. Daarnaast werkt het goed als leraar en leerling de controle over het leerproces delen en afwisselen (shared control). Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Utrecht, Universiteit Leiden en Oberon.

Vier anti-pestprogramma’s dringen pesten daadwerkelijk terug, blijkt uit dit onderzoek naar de effectiviteit van anti-pestprogramma’s. Binnen dit project zijn ook de leerlingen zelf bevraagd over pesten en gepest worden. “Leerlingen bleken meer gepest te worden dan gedacht. Meer ook dan dat zij vertelden aan leerkrachten en ouders.” Het blijkt dus essentieel om het de kinderen zelf te vragen als de school pesten in kaart wil brengen.

Om ervoor te zorgen dat een vernieuwing in het onderwijs standhoudt, moet die vernieuwing aan een aantal voorwaarden voldoen. De belangrijkste voorwaarde voor zo’n verduurzaming is samenwerking in professionele netwerken, zowel binnen als buiten de school, waar kennis en ervaringen worden gedeeld.

Al jaren is de doorstroom van praktijkonderwijsleerlingen naar het mbo omvangrijk en constant. Hoewel in de wet het praktijkonderwijs als eindonderwijs wordt gezien, gaat bijna de helft van de pro-leerlingen naar het mbo en zijn veruit de meesten van deze doorstromers daar succesvol.

Van leerlingen in het voortgezet onderwijs wordt verwacht dat zij de vaardigheid ontwikkelen om hun eigen leerproces te sturen (i.e. zelfgestuurd leren). Helaas ontwikkelt deze vaardigheid zich niet vanzelf. Onderwijsonderzoekers zijn daarom op zoek naar effectieve manieren om de zelfregulatievaardigheden van leerlingen te trainen en te ondersteunen.

De evaluatie van de vernieuwing van het vmbo heeft tot de eerste onderzoeksresultaten geleid. De reconstructie van de beleidstheorie en de monitor 2016-2017 zijn gepubliceerd.

Voor de Evaluatie Passend Onderwijs zijn nieuwe onderzoeksresultaten opgeleverd. Twee onderzoeksrapporten betreffen de governance van samenwerkingsverbanden passend onderwijs. Één rapport beschrijft de ervaringen met opting out lwoo.

De Regeldrukagenda en de concrete maatregelen die daaruit voortkomen, zijn beperkt bekend in het po, vo en mbo. Toch is in al deze sectoren wel veel meer aandacht gekomen voor interne regeldruk; in het po en vo heeft een groot deel van de onderwijsinstellingen ook daadwerkelijk maatregelen genomen om de interne regeldruk terug te dringen. Dit blijkt uit onderzoek door Regioplan.

Effectief schrijfonderwijs bestaat, naast algemeen-didactische kenmerken, ook uit vier domein-specifieke benaderingen. Deze gelden voor zowel het reguliere als het speciaal basisonderwijs. Dit komt naar voren uit een reviewstudie door onderzoekers van het Research Institute of Child Development and Education (Universiteit van Amsterdam), die alle effectieve componenten uiteindelijk ook bundelden tot een Schrijfkader. Ook keken zij naar de uitwerking van de effectieve componenten in vier recente Nederlandse schrijfprogramma’s: Tekster, Beter Schrijven, Leren Schrijven met peer response, en TiO.

De verschillen in rekenprestaties tussen Nederlandse basisschoolleerlingen zijn maar voor een klein deel, hooguit 10 procent, toe te schrijven aan het rekenonderwijs dat zij krijgen op school.  De prestatieverschillen laten zich voor het overgrote deel verklaren uit factoren op leerlingniveau.

Nederlandse leerlingen uit groep 6 van het basisonderwijs hebben wederom bovengemiddeld gepresteerd op internationale leestoetsen. Dit blijkt uit de nieuwste resultaten van de Progress in International Reading Literacy Study (PIRLS-2016). Wel is Nederland gezakt op de internationale ranglijst: naar de veertiende plek. Wat PIRLS-2016 ook laat zien, is dat de school waar de leerling onderwijs krijgt, sterk bepalend is voor hoe een leerling scoort op leesvaardigheid.

Leerlingen die in de klas hebben geleerd hoe ze leesstrategieën moeten inzetten, blijken beter te scoren op begrijpend lezen, zo wijst een reviewstudie door de Universiteit Twente uit. Ook op de lange termijn blijven leerlingen ervan profiteren.

Er is weinig stabiliteit in kwaliteit van de voor- naar vroegschoolse fase: slechts een klein deel van de doelgroepleerlingen krijgt zowel in de voor- als in de vroegschoolse periode aanbod van (relatief) hoge kwaliteit. Pluspunt: er zijn wel kleutergroepen met een goed aanbod en hoge kwaliteit en daar is de ontwikkeling van doelgroepkinderen ook gunstiger.

Nederlandse jongeren weten minder over democratie dan leeftijdsgenoten in vergelijkbare landen. Dat blijkt uit de International Civic and Citizenship Education Study (ICCS), een internationaal onderzoek naar burgerschap onder leerlingen in het voortgezet onderwijs.

Specialistisch opgeleide mbo-vakmensen hebben de beste baankansen en aantrekkelijk werk. Deze onverwachte bevinding blijkt uit onderzoek door een consortium bestaande uit ROA, AMCIS, Kohnstamm Instituut en ecbo. Zij brachten in kaart aan welk type vakmanschap van middelbaar opgeleiden behoefte is op de arbeidsmarkt, en wat dit betekent voor de inrichting van het mbo.

Het is mogelijk om met Goal Attainment Scaling (GAS) de vooruitgang van leerlingen met een individuele leerlijn te evalueren. Dat is de belangrijkste uitkomst van het praktijkgerichte onderzoeksproject ´GAS Geven: Doelgericht werken aan taal en lezen in Passend Onderwijs´ van het Expertisecentrum Nederlands.

Scholen en leraren kunnen jongeren in hun identiteitsontwikkeling ondersteunen, zo blijkt uit een overzichtsstudie van de afdeling Onderwijskunde aan de Universiteit van Amsterdam. Hoewel de gevonden studies kleinschalig waren en er dus geen harde conclusies kunnen worden getrokken, wijzen de bevindingen wel een bepaalde richting op, zegt onderzoeker Monique Verhoeven. Zo kunnen scholen leerlingen laten kennismaken met nieuwe identiteiten, hun nieuwe rolmodellen aanreiken en hen laten reflecteren op hun eigen gedachten en gevoelens.

Er wordt veel van formatief toetsen verwacht. Maar het blijkt vaak nog moeilijk in te zetten. “Het beste kan de docent heel klein beginnen in zijn eigen lespraktijk met zijn eigen leerlingen”, zeggen onderzoekers Judith Gulikers en Liesbeth Baartman, die in de literatuur zochten naar formatief evalueren in de praktijk. Docenten hebben vakinhoudelijke kennis, inzicht in learning progressions en een vakdidactisch handelingsrepertoire nodig.

Met Lesson Study doen leraren (vak)didactische en pedagogische kennis en inzichten op, zo wijst een onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen uit. Daarnaast vinden leraren het prettig om ervaringen met collega’s te kunnen delen en hebben ze meer plezier in het werk. Ook begrijpen leraren beter hoe leerlingen denken, en profiteren leerlingen mede van deze nieuwe professionaliseringsaanpak.

Met het dreigende lerarentekort is goede scholing en begeleiding van beginnende én ervaren leraren van belang om de kwaliteit van het onderwijs op peil te houden. Effectieve professionalisering leidt er bovendien toe dat leraren behouden blijven voor het onderwijs. Uit een review (literatuurstudie) door de Rijksuniversiteit Groningen blijkt dat effectieve scholing wel aan een aantal kenmerken moet voldoen.

De meerderheid van de mbo-instellingen heeft de implementatie van de beleidswijzigingen goed voorbereid en ondervindt weinig problemen in de uitvoering. Bij het bestuur en management is het draagvlak hiervoor echter groter dan bij docenten en studenten. “Dit zijn slechts twee van de vele veranderingen in het onderwijs”, zegt Maarten Wolbers van KBA Nijmegen. “We zien een zekere verandermoeheid ontstaan.”

Voor de Evaluatie Passend Onderwijs zijn nieuwe onderzoeksresultaten opgeleverd. Ze geven inzicht in uiteenlopende aspecten van de invoering van passend onderwijs, zoals onder meer de ervaringen van directeuren van de samenwerkingsverbanden en de ervaren bureaucratie in de school.

We weten nog te weinig over de organisatie van werkplekleren in vmbo, mbo en hbo. Dat stelt het Kenniscentrum Kwaliteit van Leren van de HAN na een systematische analyse van zo’n 4.000 onderzoekartikelen uit de periode 2005-2015.

Professionalisering van schoolleiders heeft veel effect op de schoolleider zelf. Daarnaast versterkt professionalisering de schoolvernieuwing. Ook kan scholing helpen het schoolklimaat te verbeteren. Of er effecten zijn op de kwaliteit van onderwijs is nauwelijks onderzocht.

In Nederland hebben we hoge verwachtingen van schoolbesturen om onderwijskwaliteit te verbeteren. Veel onderwijsbeleid leunt op het functioneren van besturen. Maar of en hoe besturen invloed kunnen uitoefenen op onderwijskwaliteit, daarover is weinig bekend, zo blijkt uit een systematische literatuurstudie van de Radboud Universiteit Nijmegen. Onderzoeker Marlies Honingh zocht in internationale studies naar de relatie tussen schoolbesturen en onderwijskwaliteit.

De Inspectie van het Onderwijs publiceerde op 31 mei 2017 als onderdeel van Peil.Onderwijs het peilingsonderzoek Natuur en Techniek. Peil.Natuur en Techniek geeft inzicht in het aanbod van basisscholen, de prestaties van leerlingen in groep 8 en de trends ten opzichte van de vorige peilingen in 2008 en 2010. Het biedt tal van aanknopingspunten voor een brede dialoog over de inhoud, kwaliteit en het niveau van het onderwijs in Natuur en techniek.

Het maatschappelijk aanzien van de leraar in het basis- en het voortgezet onderwijs is achteruit gegaan, vooral in de laatste tien jaar. De leraar basisonderwijs heeft beduidend minder aanzien dan de collega’s in het voortgezet onderwijs. Dat verklaart wellicht hun lagere loon en de halvering van het aantal aanmeldingen bij de pabo. Het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) en Ecorys deden onderzoek naar de status en het imago van de leraar.

De impact van passend onderwijs is groter dan de meeste mbo’s in 2014 hadden voorzien. Toen verwachtten de meeste instellingen nog dat het slechts tot beperkte veranderingen zou leiden. Dat constateert het Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt Nijmegen na de balans van twee jaar passend onderwijs in het mbo te hebben opgemaakt.

Een nieuwe leerweg, naast de leerwegen bol (beroepsopleidende leerweg) en bbl (beroepsbegeleidende leerweg) in het beroepsonderwijs, moet deelnemers beter voorbereiden op het werken in een leerbedrijf. In deze gecombineerde leerweg bol, bbl (glbb) volgen deelnemers het eerste jaar bol en het laatste jaar bbl.

Tien minuten kijken naar het verloop van interacties tussen docenten en leerlingen zegt al veel over hun relatie. Die relatie is belangrijk voor de motivatie en prestaties van leerlingen en voor het welbevinden van docenten. Dat schrijft Heleen Pennings in haar proefschrift.

De poster Denken om te leren helpt leraren om leerlingen te stimuleren hun eigen leerproces te reguleren. Leerlingen zijn zich bewuster van hun eigen leerproces, denken er meer over na en weten het ook beter te verwoorden. Dit blijkt uit onderzoek van Hogeschool De Kempel in de groepen 6, 7 en 8 van acht basisscholen. Een mooi neveneffect is volgens lector Jos Castelijns dat “de leraren ook zelf meer feedback geven en leerlingen stimuleren elkaar feedback te geven”.

Zes scholen voor speciaal (basis)onderwijs wilden weten hoe zij de ontwikkelingsperspectieven van hun leerlingen beter kunnen vormgeven. Daartoe is een hulpmiddel, de keuzewijzer ontwikkeld. Daarmee kunnen scholen hun advies voor de leerroute van leerlingen op meer gegevens baseren. De keuzewijzer kijkt naar toetsgegevens, IQ en naar stimulerende of belemmerende factoren als executieve functies en werkhouding. Er is echter nog geen positief effect gevonden op de prestaties van de leerlingen.

Leerlingen die oefensoftware gebruiken bij het leren lezen, boeken meer leerwinst bij het technisch lezen. Hoe vaker ze oefenen met de software, hoe meer leerwinst. Ook op spelling en letterkennis gaan de leerlingen meer vooruit, alleen minder duidelijk. De frequentie van het gebruik had geen effect op spelling en letterkennis. Dit blijkt uit praktijkgericht onderwijsonderzoek van de Radboud Universiteit in samenwerking met Hogeschool Rotterdam en Uitgeverij Zwijsen.

De Inspectie van het Onderwijs publiceerde op 27 maart 2017 als onderdeel van Peil.Onderwijs het peilingsonderzoek Kunstzinnige oriëntatie. Er is aandacht voor het onderwijsaanbod en de resultaten van leerlingen in groep 8 van het basisonderwijs. De inspectie wil hiermee input geven voor een brede dialoog over de inhoud, kwaliteit en het niveau van het onderwijs.

Leerlingen zijn gemotiveerder als leraren weten hoe ze hun tegelijkertijd autonomie én structuur moeten bieden. Een korte training helpt docenten in het vmbo deze twee te combineren en zodoende motiverender les te geven. Dit blijkt uit onderzoek van de Universiteit Utrecht, het Kohnstamm Instituut en de Universiteit van Amsterdam. In het basisonderwijs lijkt de training minder effectief te zijn.

Om de doorstroom van het vmbo-groen naar het mbo-groen te bevorderen is een goede samenwerking tussen vmbo, mbo en bedrijfsleven noodzakelijk. Zij moeten samen werven en goede voorlichting geven, zodat leerlingen en ouders een beter beeld krijgen van het beroep. Dat bevordert de motivatie voor groen onderwijs.

In onderstaand rapport wordt verslag gedaan van een praktijkonderzoek naar initiatieven die zich richten op de samenwerking tussen het speciaal basisonderwijs en het speciaal onderwijs (cluster 3 en 4).

In onderstaand rapport wordt gekeken naar de beleidsinstrumenten die zijn ingezet om de doelen van passend onderwijs te bereiken. Werken deze instrumenten (al) zoals bedoeld? Waar wel, waar niet, en hoe komt dat? Doen zich ergens knelpunten voor of nog onopgeloste vraagstukken, van welke aard? Waarover is men juist tevreden?

Academische opleidingsscholen hebben veel impact op de professionalisering van leraren en op de schoolontwikkeling. Bovendien verstevigen academische opleidingsscholen de samenwerkingsrelatie tussen scholen en lerarenopleidingen. Wel zijn er grote verschillen tussen en binnen deze opleidingsscholen.

De leerkracht heeft een belangrijke rol in de relaties tussen klasgenoten. Een meester of juf staat model voor de omgang tussen leerlingen. Is de leerkracht voornamelijk positief, dan laten leerlingen pro-sociaal gedrag zien, vinden zij elkaar aardig en is er weinig hiërarchie in de klas. Heeft een leerkracht echter veel conflict met leerlingen, dan vertonen leerlingen meer agressie en vinden zij elkaar vaker onaardig. Dat schrijft Marloes Hendrickx (Universiteit Utrecht) in haar proefschrift.

Alle mbo’s besteden aandacht aan burgerschapsonderwijs en loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB), maar vullen deze op een verschillende manier in. Er is niet altijd grip op de kwaliteit ervan en ook de beoordeling van studenten blijkt soms een uitdaging. Docenten en beleidsmedewerkers hebben mede daarom behoefte aan houvast: wat is ‘goed’ burgerschap en wat is een ‘goede’ LOB. Daarover bestaat geen eenduidigheid.

Aanknopingspunten om het eigen burgerschapsonderwijs goed vorm te geven: dat is de opbrengst van een literatuurstudie en onderzoek naar ‘good practices’ in het primair en voortgezet onderwijs, uitgevoerd door het Kohnstamm Instituut, de Universiteit van Amsterdam en de Hogeschool van Amsterdam.

Leerkrachten op basisscholen zijn niet volledig toegerust om pestgedrag door leerlingen daadwerkelijk aan te pakken, hoewel bij hen een cruciale rol ligt in het terugdringen van het aantal gepeste kinderen in de klas. Leerkrachten weten soms niet precies wat pesten inhoudt, herkennen slachtoffers niet goed en menen pestgedrag in hun klas onder controle te hebben terwijl het er wemelt van de slachtoffers.

Leesmotivatieprogramma’s hebben een positief effect op leesmotivatie én op begrijpend lezen. Dat geldt zeker ook voor leerlingen die niet zo gemotiveerd zijn om te lezen, zoals zwakke lezers of middelbare scholieren. Vooral voor hen heeft het zin dit soort programma’s in te zetten, zo blijkt uit een reviewstudie door Roel van Steensel (Erasmus Universiteit Rotterdam).

Voor de Evaluatie Passend Onderwijs zijn nieuwe onderzoeksrapporten opgeleverd. Ze geven inzicht in uiteenlopende aspecten van de invoering van passend onderwijs, zoals onder meer de ervaringen van leraren en ouders en de impact op het speciaal onderwijs.

Skills of vaardigheden zijn van groot belang voor het succes van mensen in hun loop­baan, de maatschappij en voor hun welbevinden. Toch weten we nog heel weinig over hoe kinderen en volwassenen skills leren, waar ze dat doen, hoe dat verschilt of overeenkomt bij verschillende typen skills en wat helpt bij het ontwikkelen en behouden van de skills.

Nederlandse leerlingen in groep 6 hebben minder goed gepresteerd op een internationale reken- en natuuronderwijstoets dan in de jaren daarvoor. Dit blijkt uit Trends in International Mathematics and Science Study (TIMSS-2015) waarvan de resultaten vandaag in Boston bekend zijn gemaakt. TIMSS meet sinds 1995 elke vier jaar wereldwijd het onderwijsniveau in de exacte vakken. Met uitzondering van 2011 laten de Nederlandse prestaties op de TIMSS-toets sinds 1995 een licht dalende trend zien. Leerlingen zijn vooral achteruitgegaan in natuur- en scheikunde. Leerlingen die het basisniveau niet halen zijn echter in Nederland nog steeds een uitzondering.

Als een school stimulerende HRM-activiteiten ontplooit, voelen leraren zich meer verbonden met de doelen en waarden van hun school. Daardoor zijn leraren tevredener, concludeert Tessa Janssen in haar proefschrift. Ook de leiderschapsstijl van de schoolleider is van invloed: schoolleiders die de autonomie van leraren stimuleren, implementeren meer HRM-activiteiten. En die hebben dus een positief effect. Zowel op leraren als op de prestaties van scholen.

Leraren gaan meer samenwerken en hun kennis met elkaar delen wanneer gewerkt wordt met het programma leerKRACHT. Daardoor verbeteren zij hun onderwijs, zo blijkt uit NRO-onderzoek van Irma Heemskerk en Wouter Schenke.

Docent-leerlingrelaties beïnvloeden het welbevinden van docenten. In de vier studies in haar proefschrift heeft Luce Claessens docent-leerlingrelaties onderzocht vanuit het perspectief van de docent. De centrale vraag hierbij was steeds: hoe percipiëren docenten in het voortgezet onderwijs positieve, neutrale en problematische relaties met individuele leerlingen? Claessens vergeleek de beschrijvingen van positieve relaties met die van […]

Bij ruim dertig procent van de leerlingen komt het onderwijsniveau op de middelbare school niet overeen met het basisschooladvies, zo blijkt uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen. Vooral bij kinderen van lager opgeleide ouders, met een niet-westerse achtergrond en jongens is dat het geval. De onderzoekers pleiten ervoor de selectie op niveau nog even uit […]

Aan het eind van de basisschool is slechts 30% van de leerlingen in staat om een boodschap schriftelijk goed over te brengen. Om dit te verbeteren hebben Monica Koster en Renske Bouwer (Utrecht Institute of Linguistics OTS) de lesmethode Tekster ontwikkeld, in het kader van hun gezamenlijke promotieonderzoek. Al na 4 maanden onderwijs met Tekster gaan leerlingen maar liefst 1,5 leerjaar vooruit.

Naast analytisch begaafde leerlingen zijn er ook creatief begaafde leerlingen, die óók baat hebben bij verrijkingsprogramma’s. Promovenda Joyce Gubbels (Radboud Universiteit) adviseert leerkrachten op basis van haar onderzoek om breder te kijken naar intelligentie, zodat ook creatief begaafde leerlingen kunnen worden herkend en de kans krijgen deel te nemen aan plusklassen en andere verrijkingsprogramma’s.

Er bestaan veel verschillende opvattingen over onderwijskwaliteit onder betrokkenen – van overheid, schoolbesturen en schoolleiders tot leraren en ouders. Dat is de kracht van ons onderwijsbestel. Om die variëteit meer recht te doen en tegelijk een zekere mate van overeenstemming te bereiken over wat onderwijskwaliteit zou moeten zijn, pleiten onderzoekers voor meer verbinding en afstemming tussen betrokkenen. Zij noemen dat alignment.

Een recent verschenen rapportage van KBA Nijmegen en ResearchNed geeft een eerste beeld van de invoering van twee beleidsinterventies in het mbo. Het gaat om de inwerkingtreding van de wet ‘Doelmatige Leerwegen’ en de herziening van de kwalificatiestructuur.

Educatieve computerspellen kunnen een effectieve bijdrage leveren aan het vmbo-onderwijs. Instructieve ondersteuning in de vorm van deels uitgewerkte voorbeelden kunnen de effectiviteit van zo’n spel optimaliseren. Dat concludeert orthopedagoog en instructietechnologe Judith ter Vrugte in haar promotieonderzoek (promotie 16 juni 2016, Universiteit Twente).

Zwakke rekenaars uit groep 8 presteren beter als ze bij ingewikkelde sommen de berekeningen opschrijven. En daarin kunnen ze getraind worden. “Na zo’n training kiezen ze vaker voor deze oplossingsstrategie.’ Promotie Marije Fagginger Auer op 15 juni 2016, Universiteit Leiden.

Achterstanden van 2- en 3-jarige kinderen kunnen door goede voorschoolse educatie worden teruggedrongen. De kwaliteit van voorzieningen speelt hierin een belangrijke rol. Dit blijkt uit analyses door het Kohnstamm Instituut op data van het pre-COOL cohortonderzoek.

Basisschoolleerlingen die tijdens het lezen een zo levendig mogelijke innerlijke voorstelling maken van waar de tekst over gaat, gaan vooruit op begrijpend lezen en hebben meer plezier in lezen. Dit blijkt uit onderzoek van Lisanne Bos van de afdeling Onderwijsneurowetenschap van de Vrije Universiteit Amsterdam, die op 15 juni promoveert.

Van primair onderwijs tot hbo gebruiken leraren en docenten ict grotendeels voor dezelfde doeleinden: voor klassikale instructie en om leerlingen en studenten zelfstandig te laten leren. In de 616 onderzochte cases van ict-inzet – onder 279 leraren in po, vo en mbo/hbo – kwamen maar weinig gevallen van vernieuwend ict-gebruik voor. Oefen- en evaluatiesoftware wordt in het primair onderwijs het meest gebruikt, in het vo en mbo/hbo is dat informatie- en presentatiesoftware. Leraren dragen kennis over, geven instructie en stimuleren leerlingen. Leerlingen zijn vooral toehoorder en uitvoerder.

Het geloof in eigen kunnen, of self-efficacy van leraren verschilt in relatie tot individuele leerlingen. Leerkrachten blijken zich het minst doelmatig te voelen in de omgang met leerlingen die storend gedrag vertonen. Leraren hebben meer vertrouwen in eigen kunnen in relatie tot pro-sociale leerlingen. Dit blijkt uit onderzoek in het primair onderwijs van Marjolein Zee, die 24 mei promoveert aan de Universiteit van Amsterdam.

In 2013 financierde het NRO 16 praktijkgerichte onderzoeksprojecten. Inmiddels zijn de meeste onderzoeken afgerond en hebben resultaten opgeleverd. Meer dan 30 basisscholen, ruim 20 middelbare scholen, zes mbo-scholen, negen universiteiten en één hogeschool waren de afgelopen periode bij deze projecten betrokken. De onderzoeken hadden betrekking op een drietal thema’s: differentiatie in de klas; opbrengsten van leren met ict; en vakdidactiek in relatie tot taal, en tot rekenen/wiskunde.

Het schooladvies dat basisscholen geven aan leerlingen uit lagere sociale milieus is vaak wat lager dan voor kinderen met hoger opgeleide ouders. Dat blijkt uit een uitgebreide reviewstudie van de Rijksuniversiteit Groningen. Een te laag schooladvies kan resulteren in een minder gunstige schoolloopbaan. Basisscholen zouden daarom het advies moeten baseren op voldoende informatie over de capaciteiten en het functioneren van de leerling, en zouden de centrale eindtoets moeten laten meetellen.

Op het vmbo is zeker winst te halen wat betreft de lees- en schrijfvaardigheid van de leerlingen. Vooral meertalige kinderen boeken vooruitgang in begrijpend lezen en begrijpelijk schrijven. Dit blijkt uit een onderzoek van Mirjam Trapman die op woensdag 13 januari promoveert aan de Universiteit van Amsterdam.

Leraren die werken in teams, gebruikmaken van netwerken en zich blijven scholen, staan professioneel sterker in hun schoenen. Ook helpt een coachende leidinggevende leraren makkelijker met eisen om te gaan. Hoe meer leraren beschikken over dit professioneel vermogen, hoe beter dat is voor de onderwijskwaliteit van de school.

Bestuurders die mensen verbinden en hen inhoudelijk op één lijn weten te krijgen, kunnen adequater sturen op de onderwijskwaliteit van scholen. Het ondersteunen van schooldirecteuren is daarbij de ‘gouden knop om goede sturing van onderwijskwaliteit te realiseren’, stelt hoogleraar onderwijsbestuur Edith Hooge