Hoe kunnen ambulante begeleiders vanuit het speciaal onderwijs co-teaching inzetten om het handelingsrepertoire van leerkrachten basisonderwijs te versterken?
- Gepubliceerd:
Co-teaching is effectief als ambulante begeleiders werken aan de ondersteuningsbehoeften van basisschoolleerkrachten op basis van gelijkwaardigheid en vertrouwen. Dan kan het handelingsrepertoire van de leerkrachten worden uitgebreid. Ambulante begeleiders vervullen twee rollen: die van collega-leerkracht en die van proces- en strategiebegeleider. Om het handelingsrepertoire van leerkrachten te vergroten, heeft de ambulante begeleider kennis nodig over het toepassen van leerstrategieën. Daarnaast dient hij te beschikken over kwaliteiten als reflectievermogen op zijn eigen handelen en open staan voor andere wijzen van leren door leerkrachten. Verder is hij flexibel en creatief, en in staat te anticiperen op actuele situaties.
De term co-teaching kent diverse omschrijvingen. Centraal staat de samenwerking tussen een reguliere leerkracht en een speciale leerkracht die gezamenlijk de taak hebben om inclusief onderwijs te verzorgen, met name voor leerlingen met en zonder specifieke onderwijsbehoeften. Co-teaching kent ook verschillende vormen. Bij bijna alle vormen zijn twee leraren op hetzelfde moment in de klas aanwezig en hebben ze een bepaalde taakverdeling. Een andere variant is dat twee leraren samen een duobaan vervullen. Vraag is of die variant onder co-teaching valt; dat is niet het geval als je uitgaat van een recente definitie: ‘Meerdere onderwijsprofessionals werken op gestructureerde wijze samen, gedurende een langere periode, op basis van een gedeelde visie en nemen daarbij gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor goed onderwijs aan en de ontwikkeling van alle leerlingen in de groep.’
Professionalisering
Effectieve co-teaching vergt veel van de scholen en van de betrokken leerkrachten. Professionalisering op het gebied van co-teaching bij zowel de ambulante begeleider als de reguliere leerkracht is niet vanzelfsprekend; bovendien ontbreekt het aan zicht op goede co-teaching praktijken. Belangrijk is dat beiden hun specifieke expertise op elkaar afstemmen en dat de school ze voldoende voorbereidingstijd biedt. De ambulante begeleider moet goed op de hoogte zijn van de leerstof die in de klas behandeld wordt. Succesfactoren voor een goede samenwerking gaan over afstemming van verwachtingen over ieders inbreng en taken, zich gelijkwaardig voelen en het hebben van een redelijke hoeveelheid werk.
Als aan bovenstaande voorwaarden wordt voldaan, kan de inzet van ambulante begeleiders het handelingsrepertoire van leerkrachten versterken en zodoende het leren en welbevinden van leerlingen positief beïnvloeden. Het leerkrachtgedrag wordt gekenmerkt door onder meer een toename van het aantal interacties, en aandacht voor en feedback op leerlingen. Dit geldt zowel voor leerlingen zonder beperkingen als voor leerlingen met leerproblemen die al dan niet voor extra ondersteuning in aanmerking komen. Leerlingen krijgen ook meer ruimte om vragen te stellen. Verder maakt de leerkracht meer gebruik van gedifferentieerde instructie en afwisselende groeperingsvormen. Peer-teaching, waarbij leerlingen van elkaar leren hoe ze een taak kunnen aanpakken en hoe ze een probleem kunnen oplossen, is daar soms onderdeel van. Leerkrachten blijken ook hogere verwachtingen te hebben van prestaties van alle leerlingen.
Strategieën
Afhankelijk van de ondersteuningsbehoefte van de leerkracht kan de ambulante begeleider een keuze maken uit verschillende strategieën. Bij een organisatorische strategie biedt hij hulp bij taakaanpak, werkstappen, grafische ondersteuning en dergelijke. Bij een hoofdlijnstrategie werkt hij bijvoorbeeld met kleurcodering, mindmaps en vaste denkstappen. Ook kan hij kiezen voor algemene studiestrategieën, zoals het werken met geheugensteuntjes, verbaliseren, studievaardigheden en controleoefeningen. Het loont overigens de moeite om als ambulante begeleider achter de werkelijke ondersteuningsbehoefte (de vraag achter de vraag) van de leerkracht te komen. Dit inzicht geeft de inzet van de ambulante begeleider meer richting en draagt indirect bij aan het uitbreiden van het handelingsrepertoire van de leerkracht. Snelle oplossingen leiden vooral tot veranderingen op organisatorisch en instrumenteel niveau. Een open dialoog kan leiden tot meer duurzame oplossingen op het niveau van attitude en overtuigingen.
Meer weten?
Lees het volledige rapport opgesteld als antwoord op deze vraag, inclusief geraadpleegde bronnen.
- Vormen van co-teaching
- Praktijkvoorbeeld van co-teaching op o.b.s. de Catamaran
- Literatuurstudie over ambulante begeleiding en passend onderwijs
Dit antwoord is tot stand gekomen met dank aan Dian Fluijt (antwoordspecialist) en Niek van den Berg (Kennismakelaar Kennisrotonde).
Gerelateerde vragen
-
Wat zijn determinanten van effectieve interactieve feedback tijdens co-teaching in de klas?
Leergemeenschap | Lerarenteams | Collega | Onderwijskwaliteit | Professionele ontwikkeling | Feedback geven | lerarenopleidingCo-teaching (samen lessen voorbereiden, geven en evalueren) biedt kansen voor professionele ontwikkeling van leraren. Het vereist wel investeringen in tijd, visieontwikkeling, reflectievaardigheden, training en écht partnerschap. Effectief leren van elkaar tijdens de les kan onder die condities onder meer door modelleren en coachen met een oortje.