Wat is in het voortgezet onderwijs het effect van periodisering op leerprestaties?

  • Gepubliceerd:

Periodiseren is het aanbieden van bepaalde vakken in een deel van het schooljaar. Dit laatste biedt minder mogelijkheden voor gespreid leren en afwisselend leren. Van deze wijzen van leren is bekend dat het sterke en grote positieve effecten heeft op de leerprestaties van leerlingen op de langere termijn. Periodisering in het rooster heeft daarmee vermoedelijk een ongunstig langetermijneffect op leerprestaties, die niet kunnen worden gecompenseerd door afwisselend leren.

leerprestaties

Bij periodisering concentreert de school de totale hoeveelheid lesuren in een schooljaar voor een vak in een deel van dat jaar. In het andere deel van het schooljaar krijgen de leerlingen dan een ander vak, waarvan alle lesuren in dat deel van het schooljaar worden gegeven. De leraren zien dan in een deel van het jaar een klas vrij intensief en in een andere periode van het schooljaar helemaal niet.

Mogelijke positieve en negatieve effecten van periodisering

Het effect van deze manier van roosteren op leerprestaties kan positief zijn. Leerlingen kunnen zich focussen op een beperkt aantal vakken – minder versnippering – en leraren hoeven hun aandacht over minder leerlingen te verdelen. Ze hebben dan meer tijd voor begeleiding en hebben sneller in de gaten welke leerling extra aandacht nodig heeft.

Het effect kan ook negatief zijn. Mogelijk zakt de lesstof weg in de maanden dat de leerlingen een vak niet krijgen of is er zo veel contacttijd beschikbaar in de periode dat een vak wel wordt gegeven, dat leerlingen en leraren deze minder effectief invullen.

Specifiek onderzoek naar effecten van periodisering is niet voorhanden. Wel is op basis van gerelateerd onderzoek iets te zeggen over de vermoedelijke effecten. Dat betreft onderzoek naar geconcentreerd leren tegenover gespreid leren, en bloksgewijs leren tegenover afwisselend leren.

Geconcentreerd of gespreid leren

Wanneer leerlingen lesstof geconcentreerd leren en oefenen, behalen ze hogere toetsscores op de korte termijn. Voor de langere termijn levert juist gespreid oefenen betere resultaten op. In dat geval wordt dezelfde tijd die dat geconcentreerde leren en oefenen kost, over meerdere sessies uitgespreid in een langer tijdsbestek. Dat effect van gespreid leren is robuust: het gaat op voor zowel jonge leerlingen, middelbare scholieren, studenten als volwassenen. Ook is het effect aangetoond bij verschillende soorten lesstof en vakken. Denk aan cognitieve vaardigheden als talen, rekenen en geschiedenis en aan motorische vaardigheden zoals het bespelen van een muziekinstrument of chirurgische ingrepen. Het gaat daarbij om sterke leereffecten die zijn vastgesteld na maanden en zelfs jaren.

Wil je een hoge score behalen op een toets, dan is het dus een goed idee om veel te leren en te oefenen vlak voor de toetsafname. Maar vanuit het perspectief van het leren op de langere termijn is het geen verstandige strategie.

Bloksgewijs of afwisselend leren

Bij bloksgewijs en afwisselend leren gaat het om de vraag wat effectiever is: verschillende onderdelen van de lesstof of vaardigheden als apart blok leren of juist door elkaar. Dit vraagstuk is minder uitgebreid onderzocht, maar er is voldoende bewijs dat afwisselend leren meer bijdraagt aan leerprestaties op langere termijn dan bloksgewijs leren. Dat geldt in elk geval voor rekenen/wiskunde, waarbij leerlingen oplossingsstrategieën goed moeten toepassen en een passende oplossingsstrategie moeten kiezen. Het aanleren van een oplossingsstrategie en daarna meteen toepassen ervan (bloksgewijs leren) is minder effectief dan eerst aanleren van verschillende oplossingsstrategieën, daarna er een kiezen om die vervolgens toe te passen (afwisselend leren).

Meer weten?

Lees het volledige rapport opgesteld als antwoord op deze vraag, inclusief geraadpleegde bronnen.

Dit antwoord is tot stand gekomen met dank aan Sjerp van der Ploeg (kennismakelaar Kennisrotonde).


Ga je het antwoord gebruiken in het onderwijs?
Wat vind je van de leesbaarheid van het antwoord?

Privacyverklaring

Wij gaan zorgvuldig om met persoonsgegevens. Lees hierover meer in onze privacyverklaring.