Welke relatie bestaat er tussen passieve woordenschat en technisch lezen?

  • Gepubliceerd:

Technische leesvaardigheid en passieve woordenschat zijn, samen met begripsvaardigheden, essentiële onderdelen van het leren lezen. Die relatie is wederkerig. Zowel het aantal woorden dat een leerling kent, als wat hij weet over een woord (vorm, betekenis en gebruik) draagt bij aan het snel en accuraat leren lezen van woorden. Daarnaast kan een leerling door technisch lezen nieuwe woorden leren. En er ontstaat ruimte in het werkgeheugen van de leerling om aandacht te besteden aan de betekenis van woorden en aan tekstbegrip.

Voor technisch lezen zijn fonologisch bewustzijn (klanken onderscheiden in een woord), de snelheid waarmee een leerling letters kan benoemen, en snel en accuraat lezen van woorden van belang. Een cruciaal onderdeel van het leren lezen is dus het decoderen van woorden. Dat kan grofweg op twee manieren: een woord letter-voor-letter omzetten in klanken en deze vervolgens aan elkaar verbinden of een woord herkennen op basis van het woordbeeld, waarbij ook de uitspraak bekend is.

Wisselwerking passieve woordenschat en technische leesvaardigheid

De passieve woordenschat aan het begin van groep 3 – woorden die leerlingen begrijpen maar niet gebruiken – draagt bij aan de ontwikkeling van technische leesvaardigheid. Andersom zorgt technische leesvaardigheid voor uitbreiding van de passieve woordenschat. Leerlingen met een kleine passieve woordenschat, die dus weinig woorden begrijpen, zullen de meeste woorden in een tekst lezen door ze letter-voor-letter te verklanken. Het lezen kost hierdoor meer tijd en belast het werkgeheugen meer.

Technisch lezen draagt bij aan de breedte van de woordenschat en aan de diepte. Leerlingen komen tijdens het lezen nieuwe woorden tegen, en eenzelfde woord in andere contexten. Het ontwikkelen van een uitgebreide woordenschat is essentieel om efficiënt te leren lezen.

Een leerling die een woord snel en accuraat leest, heeft theoretisch gezien meer ruimte in zijn werkgeheugen voor de betekenis ervan. Er is echter alleen een indirect effect van kennis van de betekenis van woorden en zinnen op het snel en accuraat kunnen lezen aangetoond. Tegen de verwachting in zijn leerlingen met meer kennis van de betekenis van woorden en zinnen niet beter in het snel en accuraat lezen van woorden.

Instructie woordenschat

Bij woordenschatinstructie kan de nadruk liggen op het woordbeeld of op de woordbetekenis. Hoewel beide vormen van instructie positief doorwerken, is woordenschatinstructie met nadruk op het woordbeeld zijn het effectiefst om technische leesvaardigheid te ontwikkelen. Dit is omschreven in de hypothese van lexicale herstructurering. Deze hypothese stelt dat de precisie waarmee de leerling kennis over het woordbeeld opslaat in het geheugen steeds groter wordt naarmate zijn woordenschat groeit. Op die manier kan de leerling onderscheid maken tussen de verschillende hem bekende woorden die veel op elkaar lijken. Daarvoor moet de leerling de klanken in een woord goed kunnen onderscheiden.

Meer weten?

Lees het volledige rapport opgesteld als antwoord op deze vraag, inclusief geraadpleegde bronnen.

Dit antwoord is tot stand gekomen met dank aan Elise Swart (antwoordspecialist) en José van der Hoeven (kennismakelaar Kennisrotonde).


Ga je het antwoord gebruiken in het onderwijs?
Wat vind je van de leesbaarheid van het antwoord?

Privacyverklaring

Wij gaan zorgvuldig om met persoonsgegevens. Lees hierover meer in onze privacyverklaring.

Gerelateerde vragen

  • Welke interventies stimuleren de technische leesontwikkeling van zwakke lezers in groep 3?

    Leerproblemen | Leesonderwijs | Leesonderwijs | Taal algemeen | Leesonderwijs | Taal algemeen | po

    Succesvolle interventies voor zwakke lezers richten zich op training van klankbewustzijn, training in lettergrepen, training van leessnelheid, woorden en teksten lezen, en oefenen, veel oefenen. Het is belangrijk dat een vertraagde leesontwikkeling snel wordt gesignaleerd en dat er in het leesonderwijs aandacht is voor differentiatie.

    Lees meer

  • Wat is de invloed van de Nederlandse taal - zowel thuistaal als schooltaal - op de woordenschatontwikkeling van leerlingen in groep 4-8?

    Gelijke kansen algemeen | Multiculturaliteit | NT2 | Leesonderwijs | Leesonderwijs | Leesonderwijs

    In de groepen 4-8 op de basisschool versterken woordenschatontwikkeling en begrijpend lezen elkaar. Bevorderen van leesvaardigheid en investeren in begrijpend lezen verhogen het woordenschatniveau bij leerlingen. Dat geldt eveneens voor het geven van hints om betekenissen van nieuwe woorden in teksten af te leiden.

    Lees meer

  • Hoe kan lezen op woordniveau bij leerlingen in groep 5 effectief worden verbeterd?

    Leesonderwijs | Leesonderwijs | Taal algemeen | Leesonderwijs | Taal algemeen | po

    Om het lezen van losse woorden bij leerlingen in groep 5 te verbeteren is het allereerst belangrijk dat leerlingen veel lezen. De leerkracht moet dus voldoende tijd inruimen en ervoor zorgen dat er elke week een minimale hoeveelheid leesmateriaal herhaald gelezen wordt, bij voorkeur in betekenisvolle contexten. Expliciete instructie in de opbouw en structuur van woorden en oefenen op zowel woord-, zins- als tekstniveau is hierbij essentieel. De leerkracht speelt daarbij een cruciale rol (model staan en feedback geven).

    Lees meer