Wat is het verband tussen de kwaliteit van het technisch leesonderwijs in het primair onderwijs en laaggeletterdheid?
- Gepubliceerd:
Gerichte interventies kunnen bij leerlingen van vier tot acht jaar voor een betere leesvaardigheid zorgen. Vooral de didactiek en methoden, de leerkracht en de leeromgeving dragen bij aan het behalen van betere leesprestaties. Maar het precieze effect van (technisch) leesonderwijs is niet duidelijk, want ook kenmerken van leerlingen, hun thuissituatie en de school hebben invloed. Van laaggeletterdheid is feitelijk pas sprake als iemand geen initieel onderwijs meer volgt waar diegene zijn taalvaardigheidsniveau kan verhogen. Mede daardoor is een eenduidig verband tussen (technisch) leesonderwijs en de mate van geletterdheid niet vast te stellen.
Geactualiseerd: 10 januari 2024 | De taalvaardigheid van leerplichtige leerlingen is volop in ontwikkeling, waardoor het lastig is om te bepalen of er sprake is van laaggeletterdheid. Uit internationaal vergelijkende onderzoeken zijn wel aanwijzingen te halen of daarop risico bestaat.
Factoren en achtergronden
Uit onderzoek onder leerlingen uit groep 6 blijken verschillende factoren van invloed te zijn op de leesvaardigheidsscores. Het gaat om kenmerken van de leerlingen, hun thuisomgeving en kenmerken van de school en het onderwijs. Verder hangen onder meer geslacht, taalinzichten en leerlingenattitude samen met leesprestaties. Zo scoren meisjes hoger dan jongens en zijn leerlingen met een groter werkgeheugen beter in begrijpend lezen. Leerlingen die lezen leuk vinden, behalen hogere leesprestaties. Verder is er een verband tussen problemen met luisteren of horen en leren lezen, en de fijne motoriek en de oog-handcoördinatie met leren schrijven.
Leerlingen van laagopgeleide ouders hebben een driemaal grotere kans op laaggeletterdheid. Wanneer ze opgroeien in gezinnen met laaggeletterde ouders, dan presteren leerlingen minder goed op taalgebied. Hun leesvaardigheid verbetert wel als hun ouders ze begeleiden met specifieke taalactiviteiten. Leerlingen die thuis (bijna) altijd Nederlands spreken, scoren hoger op leesprestaties dan leerlingen die thuis een andere taal gebruiken.
Invloed onderwijs
Vooral de didactiek en de methoden, de leerkracht en de leeromgeving beïnvloeden de leesresultaten van leerlingen. Ze zijn dus van grotere invloed dan de eerder genoemde achtergronden. Zo ontwikkelen leerlingen van vier vijf jaar oud die deelnemen aan een programma voor ze naar de kleuterschool gaan, een betere taalvaardigheid. Een extra lesprogramma voor lezen zorgt bij vijf- en zesjarigen voor betere resultaten. Om leesproblemen bij leerlingen te voorkomen, helpen effectieve differentiatie, expliciete instructie en voldoende tijd voor lezen.
De taalvaardigheid van leerlingen verbetert als ze inzicht krijgen in de woordstructuur en de betekenis (van delen) van het woord. Dit zogeheten morfologisch bewustzijn is van positieve invloed op de taalontwikkeling van leerlingen. Het draagt bij aan de woordenschat en geeft betekenis aan de woorden. Specifieke begeleiding door de leerkracht, zoals samen lezen en lezen in dialoog, kan de taalontwikkeling ten goede komen.
Ook een stimulerende leeromgeving doet de leesvaardigheid van leerlingen goed. Dat geldt eveneens voor samenwerking met leeromgevingen buiten de klas, zoals de bibliotheek.
Dit antwoord is tot stand gekomen met dank aan Maurice de Greef (kennismakelaar Kennisrotonde).
Lees het volledige rapport inclusief geraadpleegde bronnen
Gerelateerde vragen
-
Welke interventies stimuleren de technische leesontwikkeling van zwakke lezers in groep 3?
Leerproblemen | Leesonderwijs | Leesonderwijs | Taal algemeen | Leesonderwijs | Taal algemeen | poSuccesvolle interventies voor zwakke lezers richten zich op training van klankbewustzijn, training in lettergrepen, training van leessnelheid, woorden en teksten lezen, en oefenen, veel oefenen. Het is belangrijk dat een vertraagde leesontwikkeling snel wordt gesignaleerd en dat er in het leesonderwijs aandacht is voor differentiatie.
-
Welke interventies stimuleren de leesontwikkeling van goede technische lezers in groep 3-5?
Leesonderwijs | Leesonderwijs | Leesonderwijs | Taalbeleid | poOm getalenteerde lezers uit te dagen en te stimuleren in hun leesontwikkeling is een op maat gemaakt, uitdagend leesprogramma nodig. Die lezers hebben behoefte aan materialen waarmee ze hun vaardigheden voor leesbegrip kunnen verdiepen en een variëteit aan teksten van verschillende genres leren waarderen. Verder hebben ze baat bij ontwikkeling en aanmoediging voor kritisch lezen en creatief lezen. Het op hun niveau bevorderen van leesmotivatie en –plezier verdient aparte aandacht. De leerkracht speelt in dat alles een belangrijke rol.
-
Welke leerprincipes zijn het beste voor het vloeiend leren lezen en spellen bij kinderen in groep 3?
Aanvankelijk lezen | Leesonderwijs | Aanvankelijk lezen | Leesonderwijs | Taal algemeen | Aanvankelijk lezen | Leesonderwijs | Taal algemeen | poVerschillende vormen van linguïstisch bewustzijn blijken al op jonge leeftijd voorspellend voor latere leesvaardigheid van kinderen. Tijdig aandacht geven aan het aanleren van letters en oefenen met klankbewustzijn is dan ook erg belangrijk.