NRO-subsidie voor twaalf onderzoeksprojecten voor langlopend praktijkgericht onderwijsonderzoek

Twaalf praktijkgerichte onderzoeksprojecten gaan binnenkort van start. De projecten duren drie jaar en ontvangen elk maximaal € 750.000 aan subsidie. Het onderzoek richt zich op primair onderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs.

Om de opbrengst van onderwijsonderzoek te vergroten wordt elk project uitgevoerd door een consortium van ten minste één onderzoeksinstelling en één onderwijsinstelling. U vindt hieronder per thema een korte samenvatting van de gehonoreerde projecten:

Projecten binnen het thema Leren en instructie

Zelfgestuurd leren in een digitale leeromgeving
Zelfgestuurd leren wordt steeds belangrijker, ook voor de leerlingen in het voortgezet onderwijs. Maar deze groep heeft nog moeite met het zelfstandig bestuderen van teksten/leerstof, en ook hun docenten vinden het lastig om deze vaardigheden aan te leren. In dit onderzoek ontwikkelen en testen onderzoekers samen met docenten een digitale leeromgeving die het (aan)leren van leerstrategieën ondersteunt voor de vakken aardrijkskunde en geschiedenis in de onderbouw, waarbij de focus ligt op begrijpend lezen.

Consortium bestaande uit: Singelland Het Drachtser Lyceum, Stellingwerf College, Porta Mosana College, dr. M.C.J.L. Opdenakker (RUG), dr. D. Kostons  (RUG) & mw. A. Donker MSc. (RUG).

Onderzoeksleerlijn in havo en vwo
Leerlingen zouden in theorie veel kunnen leren van het zelfstandig uitvoeren van  onderzoek, omdat zij daarbij veel verschillende vaardigheden moeten inzetten. Toch vallen de effecten in de praktijk vaak tegen en hebben leerlingen hierbij intensieve begeleiding van hun docenten nodig. Dit project geeft antwoord op de vraag hoe een onderzoeksleerlijn in havo en vwo eruit zou moeten zien. De ontwikkeling van de onderzoeksvaardigheden van leerlingen wordt bijvoorbeeld beoordeeld aan de hand van het Profielwerkstuk.

Consortium bestaande uit: Stichting Confessioneel Onderwijs Leiden, Bonhoeffercollege, RSG Slingerbos-Levant, Rijnlands Lyceum, Stichting Fioretti Teylingen, Scholengemeenschap Leonardo da Vinci, Visser ‘t Hooft College, prof. dr. W. Admiraal (ICLON) & dr. R. van der Rijst (ICLON).

Projecten binnen het thema Formatief toetsen

Evaluatie en planning van lees-leertrajecten: een dynamisch perspectief
Voor het plannen van leertrajecten op basis van toetsresultaten kunnen dynamic assessments worden ingezet, waarbij naast de actuele leerprestaties ook het leervermogen van een leerling in kaart wordt gebracht. Een ander voordeel van deze methode is dat de toetsresultaten aan de leerstof worden verbonden, waardoor deze direct kunnen worden ingezet om het leerproces bij te sturen. In dit onderzoek wordt een computer- ondersteund dynamic assessment ontwikkeld, en getest op geschiktheid om leesvaardigheidstrajecten in het basisonderwijs te beoordelen en plannen.

Consortium bestaande uit: Stichting Kans en Kleur, prof. dr. L.T.W. Verhoeven (RUN), drs. F. Scheltinga (Expertisecentrum Nederlands /ITTA), prof. dr. ir. T.J.H.M. Eggen (UT) , dr. K. Keune (CITO), dr. J. Keuning (CITO), dr. E. Segers (RU), dr. H.T. Strating-Keurentjes (Expertisecentrum Nederlands) & mw. M. van Druenen MSc. (Expertisecentrum Nederlands).

Formatieve toetsing van begripsontwikkeling in ontwerponderwijs
In de examenprogramma’s van de natuurwetenschappelijke vakken en informatica op havo en vwo speelt ‘leren ontwerpen’ een steeds prominentere rol. Het ontwerpproces kan ook worden benut om leerlingen begrip van fundamentele vakconcepten te laten ontwikkelen, maar hiervoor is nog geen geschikt toetsinstrumentarium voorhanden. In dit driejarig onderzoek wordt voor scheikunde en informatica ontwerpgericht lesmateriaal en formatief toetsmateriaal ontwikkeld en getoetst dat authentiek is voor ontwerpsituaties.

Consortium bestaande uit: Gymnasium Sorghvliet, Libanon Lyceum, Olympus College, Sint Jans Lyceum, Atheneum College Hageveld, Gomarus scholengemeenschap, Ostrea Lyceum, Elde College, Lyceum Schravenlant, Wolfert van Borselen, Rijswijks Lyceum, Lyceum Ypenburg, mw. dr. I. Henze-Rietveld (TUD), prof. dr. E. Barendsen (RU & OU), drs. M. Bruggink (TUD), prof. dr. M. de Vries(TUD) & dr. P.J.J.M. Dekkers (TUD).

Formatief toetsen van vaardigheden middels 'rubrics' met videovoorbeelden
Beoordelingsrubrieken (of rubrics) worden in het voortgezet onderwijs steeds meer gebruikt om feedback te geven, en om te bepalen in welke mate een leerling een bepaalde vaardigheid beheerst. In dit project wordt in kaart gebracht welke mogelijkheden rubrics met videovoorbeelden bieden om de vaardigheden presenteren, samenwerken en informatievaardigheid op een (meer) valide wijze formatief te toetsen in de VO-onderbouw.

Consortium bestaande uit: Grotius College, Niekée (afd. AGORA), Sint Janscollege, LVO, SOML, dr. E.M. Rusman (OU, Welten-instituut), J. Berkhout (OU, Welten-instituut), dr. R.J. Nadolski (OU, Welten-instituut), dr. M.J. Boon (OU, Welten-instituut), M.J.H. Maassen (OU, Welten-instituut),  prof. dr. F.L.J.M. Brand-Gruwel (OU, Welten-instituut), drs. J.F.G. Eussen (RCE Rhine-Meuse & Stichting Expertise Centrum Leren voor Duurzame Ontwikkeling) & E. Mulder (RCE Rhine-Meuse & Stichting Expertise Centrum Leren voor Duurzame Ontwikkeling).

Projecten binnen het thema Leren voor de toekomst

Toekomstgericht onderwijs: vormgeving en resultaten voor verschillende groepen leerlingen
Innovatieve scholen voor voortgezet onderwijs lopen voorop als het gaat om de ontwikkeling van 21e-eeuwse vaardigheden en gepersonaliseerd onderwijs. Dit onderzoeksproject beantwoordt de vraag hoe de kennis van deze innovatieve scholen toegankelijker kan worden gemaakt voor andere scholen, en hoe zij hun opbrengsten (ook in het niet-cognitieve domein) zichtbaarder kunnen maken.

Consortium bestaande uit: Da Vinci College, IJburg College, Herbert Vissers College, Eerste Christelijk Lyceum, Werkplaats Kindergemeenschap Kees Boeke, Vathorst College, Amadeus Lyceum, Hyperion Lyceum, Hoofdvaart College, Vrije Scholen Voortgezet Onderwijs Noord-Holland, drs. G. Ledoux (UvA, Kohnstamm Instituut), prof. dr. M. Volman (UvA), dr. E. Kuiper (UvA, Kohnstamm Instituut) & M. Karssen MSc. (UvA, Kohnstamm Instituut).

Leiderschap binnen een 21e-eeuwse leergemeenschap
In dit project onderzoeken 15 basisscholen hoe de samenwerking binnen en de uitwisseling van kennis tussen scholen kan worden versterkt met behulp van leernetwerken. Specifiek wordt aandacht besteed aan de school als 21ste-eeuwse leergemeenschap en wat dit aan vaardigheden vraagt van leraren en schoolleiders. Met de uitkomsten willen de consortiumpartners de vaardigheden en het handelingsrepertoire van de schoolleider versterken.

Consortium bestaande uit: Stichting Triade, SKO Echt en Maasbracht,  drs. M. Vaessen (OU & SKO Echt en Maasbracht), prof. M. de Laat (OU, Welten-instituut), prof. J. Kessels (OU, Welten-instituut),  prof. F. Geijsel (NSO Nederlands School voor Onderwijsmanagement), dr.  A. van den Beemt (Eindhoven School of Education) & dhr. F. Cuppers (Onderwijs Maak Je Samen).

De effectiviteit van het PDKS-onderwijsconcept
Basisschool Het Talent geeft al vanaf 2001 onderwijs volgens de pedagogisch-didactische kernstructuur (PDKS): binnen dit onderwijsconcept werken leerlingen in hun eigen tempo en op hun eigen niveau, waarbij er speciale aandacht is voor 21e-eeuwse vaardigheden. Dit project geeft meer inzicht in de effecten van deze aanpak, en hoe het PDKS-onderwijsconcept verder kan worden ontwikkeld om te kunnen inspelen op maatschappelijke veranderingen.

Consortium bestaande uit: Het Talent, dr. A.W. Lazonder (UT), dr. A.H. Gijlers (UT), N. Janssen MSc (UT) & dr. A. Walraven (Radboud Docenten Academie, RU).

Meetkunde uit de kunst in de klas
Binnen dit project werken leerkrachten, onderzoekers en medewerkers van de educatieve afdelingen van een museum samen. Zij onderzoeken in hoeverre een combinatie van reguliere rekenlessen en kunsteducatielessen in het museum, kan worden ingezet om het creatief probleemoplossend vermogen en de rekenvaardigheden van leerlingen in groep 6-8 te versterken.

Consortium bestaande uit: Stichting Boor, Stichting Primo Schiedam, dr.. E.H. Kroesbergen (UU), drs. V. Jonker (UU), dr. R. Keijzer (Hogeschool iPabo), mw. I. Veldman (Museum Booijmans van Beuningen), dr. M. Wijers (Freudenthal Insituut), drs. B. Oprins (Hogeschool Rotterdam), mw. E. Schroevers (UU) & mw. C. Schreuder (Museum Boijmans van Beuningen).

Projecten binnen het thema Kennisbenutting

De effecten van gespreid academisch leiderschap op de kennisbenutting van AOS-onderzoek
Studenten van academische opleidingsscholen (AOS) worden binnen een praktijkgerichte omgeving opgeleid tot nieuwe leraren. Daarnaast voeren zij onderzoek uit dat niet alleen waardevolle onderwijskundige kennis oplevert voor hun eigen opleidingsschool, maar ook voor andere scholen. In dit project wordt onderzocht of deze kennis beter kan worden benut door gespreid academisch leiderschap toe te passen.

Consortium bestaande uit: AOS SKPCPO Delta, AOS Stichting De Basis, AOS Stichting De Basis, Udens College, AOS-ON Assink Lyceum, dr. B. de Vries (HAN), dr. F. de Vijlder (HAN), mw. J. van Steen, mw. H. Wierda & prof. dr. W. Admiraal (ICLON). 

Docenten die kennis creëren en benutten voor onderzoek en praktijk
Op steeds meer scholen doen docenten zelf onderzoek naar hoe het onderwijs geoptimaliseerd kan worden, of zij ontwerpen gezamenlijk nieuwe onderwijsmethodes. In dit onderzoeksproject staat de vraag centraal hoe deze kennis effectiever kan worden ingezet en verspreid binnen scholen voor voortgezet onderwijs.

Consortium bestaande uit: Scholengroep Academische Opleidingsschool Amsterdam, Da Vici College, Scholengroep Regionale Opleidingsschool West-Friesland, Esprit Scholengroep, Calvijn College, Scholengroep Lucas Onderwijs, prof. dr. M.L.L. Volman (UvA), prof. dr. W.F. Admiraal (ICLON), drs. W. Schenke (UvA, Kohnstamm Instituut) & drs. G. Ledoux (UvA, Kohnstamm Instituut).

De ontwikkeling van een onderzoekscultuur op scholen voor praktijkgericht onderzoek
In dit project werken (academische) basisscholen en scholen voor voortgezet en speciaal onderwijs samen om te onderzoeken hoe scholen die praktijkgericht onderzoek uitvoeren, een onderzoekscultuur kunnen ontwikkelen of versterken. Ook wordt onderzocht of een sterke onderzoekscultuur kan bijdragen aan de onderzoekende houding van leraren, en of zij eerder gebruik gaan maken van onderzoeksliteratuur voor het verbeteren van hun pedagogisch-didactisch handelen.

Consortium bestaande uit: Signum Onderwijs, Koninklijke Auris Groep, Burgemeester Harmsmaschool, OSG Singelland, Zernike College, RSG Wolfenbos, dr. A.A. Ros (Fontys Hogeschool), dr. L. Keuvelaar (Fontys Hogeschool), drs. A. ter Beek (KPC Groep), drs. R. Timmermans (KPC Groep),  dr. H.P. Brandma (NHL Hogeschool) & prof. dr. M. Vermeulen (OU, Welten Instituut).