Sociaal milieu nog altijd van invloed op schoolloopbaan leerlingen

Het schooladvies dat basisscholen geven aan leerlingen uit lagere sociale milieus is vaak wat lager dan voor kinderen met hoger opgeleide ouders. Dat blijkt uit een uitgebreide reviewstudie van de Rijksuniversiteit Groningen. Een te laag schooladvies kan resulteren in een minder gunstige schoolloopbaan. Basisscholen zouden daarom het advies moeten baseren op voldoende informatie over de capaciteiten en het functioneren van de leerling, en zouden de centrale eindtoets moeten laten meetellen.

Hoewel basisscholen het advies naar boven mogen bijstellen bij een hogere score op de centrale eindtoets, gebeurt dat maar mondjesmaat. En laagopgeleide ouders maken zelden bezwaar tegen een te laag schooladvies. De onderzoekers pleiten er dan ook voor basisscholen in principe te verplichten het advies bij te stellen als de score op de eindtoets hoger is. Of ze moeten beargumenteren waarom bijstellen niet wenselijk is.

“Scholen zouden moeten redeneren vanuit de leerling”, bepleit onderzoeker Hanke Korpershoek. “Methode-onafhankelijke toetsen zijn goede voorspellers van de latere leerprestaties van leerlingen. Als de leerling hoger op de eindtoets presteert, kan hij dat niveau dus cognitief gezien waarschijnlijk aan. Vanuit het idee van gelijke kansen zou die leerling dan een hoger advies moeten krijgen. Een onafhankelijke toets maakt geen onderscheid tussen een lager en hoger sociaal milieu.”

Warme overdracht

Veel factoren zijn van invloed op de schoolloopbanen van jongeren, zowel op cognitief gebied (leerprestaties) als op niet-cognitief gebied (motivatie, zelfvertrouwen). Een succesvolle schoolloopbaan is vooral gebaat bij een warme overdracht tussen het primair en voortgezet onderwijs. “Dat behelst meer dan leerlinggegevens overdragen aan de middelbare school”, zegt Korpershoek. “Bereid de kinderen goed voor op die overstap. Leerkrachten, maar ook ouders, moeten de leerlingen steunen door met hen te praten over hun onzekerheden (bijvoorbeeld of ze het niveau wel aankunnen), en over wat ze kunnen verwachten."

"Dit soort overdracht zien we in de praktijk weinig. En juist voor kwetsbare leerlingen is die van belang. Uit de review bleek dat hun cognitieve en niet-cognitieve ontwikkeling en ook hun schoolloopbaan gunstiger verloopt als ze voldoende ondersteuning krijgen, voor én na de overstap.”

Van vmbo naar mbo

De onderzoekers keken tevens naar de overgang en aansluiting tussen het vmbo en het mbo. Uit de bestudeerde onderzoeken komt in grote lijnen hetzelfde beeld naar voren. Ook hier bepleiten zij dus een warme overdracht en samenwerking tussen de onderwijssectoren. “Leerlingen die goed zijn geïnformeerd over de nieuwe school, die weten waar ze aan toe zijn en weten waar hun interesse ligt, volgen vervolgonderwijs op wat hogere niveaus en vallen minder vaak uit”, aldus Korpershoek. Goede loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) is zowel in het vmbo als het mbo van belang.

Opstromen

Omdat de overgang van de ene onderwijssector naar de andere – primair naar voortgezet onderwijs, vmbo naar mbo – niet altijd even soepel verloopt, is het belangrijk dat bestaande reparatiemogelijkheden behouden blijven. Zeker omdat in Nederland al vroeg een selectie plaatsvindt op niveau. Leerlingen moeten kunnen opstromen naar een hoger niveau, of vakken op een hoger niveau kunnen volgen en diploma’s kunnen stapelen. Zo krijgt elk kind, onafhankelijk van het sociale milieu waarin hij of zij opgroeit, de mogelijkheid om zijn of haar capaciteiten te benutten.

Korpershoek, H. e.a. (2016). Overgangen en aansluitingen in het onderwijs. Deelrapportage 1: reviewstudie naar de po-vo en de vmbo-mbo overgang.

Deze eerste deelrapportage maakt onderdeel uit van het project 'Overgangen en aansluitingen: de cognitieve en niet-cognitieve ontwikkeling van leerlingen rondom de po-vo en vmbo-mbo overgangen en de rol van verschillende factoren bij de aansluiting tussen deze onderwijssectoren', gefinancierd door de ProBO (voorheen BOPO), de beleidsgerichte programmaraad van het NRO.

Meer informatie